به گزارش بازرگانی خبرگزاری مهر، در شرایطی که بسیاری از بخش‌های اقتصادی کشور در سال ۱۴۰۳ زیر فشار تورم، هزینه‌های جاری و کاهش قدرت خرید قرار داشتند، بررسی داده‌های بازار اقامت ایران نشان می‌دهد که صنعت گردشگری به‌ویژه در حوزه اقامتگاه‌های محلی و غیرهتلی توانسته مسیر رشد و تاب‌آوری را ادامه دهد. این روند با مشارکت جوامع محلی، توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و افزایش مشارکت سرمایه‌گذاران خرد همراه بوده است.
نگاه کلان به گردشگری؛ از قدرت روایت تا توسعه بلند مدت
داده‌های منتشرشده از سوی یکی از بازیگران گردشگری آنلاین ایران نشان می‌دهد که آینده گردشگری ایران نه فقط در احیای زیرساخت‌های فیزیکی، بلکه در تقویت روایتگری از مناطق مختلف، توجه به فرهنگ بومی و پیوند اقتصاد محلی با گردشگری رقم می‌خورد. تمرکز بر استان‌هایی که کمتر در نقشه سفر دیده می‌شدند، بخشی از رویکرد جاباماست که بیشترین سهم از بازار رزرو آنلاین اقامتگاه در ایران را در اختیار دارد.
در سال ۱۴۰۲ شاهد تمرکز این شرکت بر پتانسیل‌های گردشگری و فرهنگی چابهار در سیستان و بلوچستان بودیم و حالا در گزارش سال ۱۴۰۳ جاباما به استان کردستان پرداخته شده است؛ استانی با ظرفیت‌های فرهنگی و طبیعی فراوان که بازتاب آن در رشد تعداد اقامتگاه‌ها و افزایش جریان سفر کاملاً مشهود است. تفاوت این دو گزارش از این شرکت نشان می‌دهد که یک گام فراتر از قبل برداشته است و به وضعیت حضور خود در اقلیم و استانی که گزارش خود را به آن تقدیم کرده است نیز می‌پردازد. این نگاه توسعه‌محور نشان می‌دهد که تقویت مناطق کمترشناخته‌شده با چشم‌انداز داده و آمار و ارقام می‌تواند نقش مؤثری در شناخت بیشتر ظرفیت‌های گردشگری آن منطقه و معطوف کردن توجهات در سطح ملی داشته باشد.
رشد تدریجی رزرو آنلاین: بازار سنتی هنوز قدرت دارد
تحلیل داده‌های این پلتفرم نشان داده است سهم رزرو آنلاین اقامتگاه‌های غیرهتلی در سال ۱۴۰۳ به حدود ۲۰ درصد رسیده؛ این رقم در سال قبل ۱۷ درصد و در سال ۱۴۰۱ حدود ۷ درصد بوده است؛ این افزایش آهسته اما پیوسته بیانگر افزایش اعتماد عمومی به خدمات دیجیتال سفر است.
با این حال ۸۰ درصد عرضه و تقاضا در بازار اجاره کوتاه‌مدت همچنان به‌صورت سنتی مدیریت می‌شود؛ ضعفی که در عین حال نشانه یک فرصت بزرگ برای گسترش خدمات آنلاین و ارتقای استانداردهای اقامتگاهی نیز محسوب می‌شود.
اقامتگاه‌ها؛ یکی از معدود بازارهای جذاب سرمایه‌گذاری در گردشگری
در شرایط افزایش هزینه‌های ساخت‌وساز و محدودیت‌های قیمت‌گذاری هتل‌ها، روندها نشان می‌دهد که اقامتگاه‌های محلی و بوم‌محور به گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاران بازار ملک و گردشگری تبدیل شده‌اند. ویژگی‌هایی همچون هزینه اولیه کمتر، بازگشت سرمایه سریع‌تر، تناسب با بافت‌های روستایی و فرهنگی و امکان ورود سرمایه‌گذاران خرد سبب شده این بخش، برخلاف بسیاری از بازارها، روند جذب سرمایه را حفظ کند.
افزایش تعداد میزبانان تازه در استان‌های مختلف، و توسعه اقامتگاه‌ها در مقاصد پر مسافر یا نوظهور، مؤید همین روند است. بر اساس این گزارش، شهرهای رامسر، تهران، مشهد، ماسال و شیراز، پنج شهر اول ایران با بیشترین تعداد اقامتگاه هستند. همچنین پردرآمدترین میزبان جاباما با کسب درآمد بیش از ۶ میلیارد تومان در سال، یکی از اقامتگاه‌های مستقر در جزیره قشم را مدیریت می‌کند.
میزبانان؛ نیروی محرک اقتصاد گردشگری محلی
یکی از مهم‌ترین یافته‌های گزارش سال ۱۴۰۳ جاباما، نقش برجسته میزبانان محلی در گردشگری ایران است. داده‌ها نشان می‌دهد درآمد میزبانان نسبت به سال گذشته دو برابر شده است؛ رشدی که در شرایط اقتصادی امروز کشور قابل توجه و نیازمند تحلیل است.
این رشد، حاصل افزایش نرخ اشغال، استانداردسازی خدمات و حرفه‌ای‌تر شدن مدیریت اقامتگاه‌هاست، نه صرفاً افزایش قیمت‌ها.
بیشترین تعداد میزبانان در مازندران، گیلان، البرز و تهران و همچنین هرمزگان قرار دارند؛ اما موج تازه‌ای از مشارکت شهرهای مشهد، رشت، فومن، شیراز و اصفهان نیز در حال شکل‌گیری است.
میزبانان ویژه؛ مدیران کوچک اما ارزش آفرین گردشگری
در این گزارش از گروهی به نام میزبانان ویژه یاد می‌کند؛ افرادی که چند اقامتگاه را به صورت هم‌زمان اداره می‌کنند و عملاً به مدیران کوچک گردشگری تبدیل شده‌اند. تعداد آن‌ها اکنون به بیش از ۲۵۰۰ نفر رسیده و ۶۲ درصد از کل رزروهای موفق جاباما مربوط به اقامتگاه‌های این گروه از میزبانان است.
این مدل جدید از مدیریت اقامتگاه‌ها نشان می‌دهد که صنعت گردشگری ایران در حال گذار از مالکیت سنتی به مدیریت حرفه‌ای است.
در این الگو، اقامتگاه یک «دارایی قابل بهینه‌سازی» است، نه صرفاً فضایی برای اجاره دادن. این نوع از میزبانان با ایجاد جریان درآمدی پایدار و کم‌ریسک‌تر، نه تنها برای خود سودآوری دارند بلکه با جذب گردشگری بیشتر، نقش مؤثری در رونق اقتصادی مقاصد مختلف ایفا می‌کنند.
پیوند گردشگری و اقتصاد محلی؛ از خدمات بومی تا صنایع خلاق
تحلیل‌ها تأکید می‌کند توسعه گردشگری تنها با ساخت اقامتگاه محقق نمی‌شود. حمل‌ونقل محلی، صنایع‌دستی، تولید محتوای گردشگری، خدمات بومی و فعالیت‌های خلاق و تجربه‌محور همگی بخشی از زنجیره ارزش گردشگری‌اند.
افزایش تعداد اقامتگاه‌ها در بسیاری مناطق، به رونق همین مشاغل جانبی منجر شده و درآمد گردشگری در سطح محلی گسترده‌تر توزیع شده است.
این مدل همسو با رویکرد توسعه مبتنی بر جامعه محلی است که در سال‌های اخیر جایگاه بیشتری در سیاست‌گذاری گردشگری پیدا کرده است.
جاباما در گزارش سالانه خود برای اولین بار از خدمات اختصاصی که برای برندسازی اقامتگاه‌ها ارائه می‌کند صحبت کرده است. این شرکت با همکاری تولیدکنندگان محتوا در استان‌های مختلف به گردش مالی در صنعت گردشگری نیز کمک کرده است و با ساخت یک زنجیره همکاری بین استعدادهای سراسر ایران، هم اقتصاد محلی را تقویت می‌کند هم بستر بزرگ‌تری برای نمایش ظرفیت‌ها و جذابیت‌های گردشگری ایران فراهم کرده است.
قشم؛ نمونه‌ای موفق از مشارکت محلی و رشد گردشگری
بررسی‌ها نشان می‌دهد جزیره قشم یکی از نمونه‌های موفق توسعه گردشگری محلی در کشور است. افزایش اقامتگاه‌های بومی، ورود میزبانان جدید، رونق مشاغل وابسته و تولید محتوای حرفه‌ای باعث شده قشم امروز با ده‌ها واحد اقامتی یکی از مقصدهای پرتقاضای سفر است.
جاباما در گزارش خود درباره نقش مهمی که در رسیدن به این دستاورد ایفا کرده است روایت می‌کند. به گفته این شرکت، الگوی پیاده‌سازی شده در قشم، نشان می‌دهد که دیگر مناطق کمترشناخته‌شده ایران از جنوب تا غرب کشور نیز با تقویت زیرساخت‌های دیجیتال و مشارکت جامعه محلی می‌توانند به مقاصد نوظهور گردشگری تبدیل شوند.
