گسترش نیوز – سارا سمیع شمس: بازارهای مالی ایران پس از پشت سر گذاشتن جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، با نوسانات متعددی مواجه شدند. در شرایطی که آتش‌بس به‌دست‌آمده فاقد پشتوانه رسمی بین‌المللی است، نه در مجامع جهانی تصویب شده و نه از سوی نهادهای معتبر تأیید شده، فضای ابهام و عدم اطمینان بر اقتصاد ایران سایه انداخته است. بورس که حتی در شرایط عادی نیز با چالش‌هایی همچون کمبود نقدینگی، بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران و فشارهای سیاسی مواجه بود، پس از این تحولات، بیش از پیش وارد فاز نزولی شده است. بسیاری از تحلیل‌گران پیش‌بینی می‌کردند که بازار سرمایه پس از بازگشایی دوباره، با ریزش حداقل ۵۰۰ هزار واحدی روبه‌رو شود. در چنین فضایی، که بازارهای موازی مانند طلا و ارز نیز در نوسان هستند، حمایت‌های دولت نه‌تنها نتوانسته بازار را به ثبات برساند، بلکه موجب افزایش نااطمینانی میان فعالان اقتصادی شده است.
در همین راستا، یوسف کاووسی، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری گسترش نیوز، تحلیل دقیقی از وضعیت فعلی بورس ارائه داده و به دلایل ناکارآمدی حمایت‌ها و روند خروج سرمایه از بازار پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
آتش‌بس غیررسمی، تهدیدی پنهان برای اقتصاد
یوسف کاووسی، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرنگار گسترش نیوز با اشاره به وضعیت آتش‌بس حاصل از جنگ اخیر گفت: آنچه امروز تحت عنوان آتش‌بس شناخته می‌شود، در هیچ مرجع بین‌المللی تصویب یا ثبت نشده است. این آتش‌بس در حقیقت خواسته ایالات متحده است و پشت آن نه توافق رسمی وجود دارد و نه ترک مخاصمه واقعی. بنابراین، ما در وضعیت تعلیق قرار داریم؛ نه در شرایط جنگ قرار داریم و نه در صلح قطعی. این وضعیت، بیش از هر چیز، بازار سرمایه را در بی‌تعادلی نگه می‌دارد.
وی افزود: پس از بازگشایی بازار، پیش‌بینی‌ها این بود که شاخص کل حداقل ۵۰۰ هزار واحد سقوط کند؛ چراکه بازارهای موازی مانند طلا رشد چشمگیری داشتند و ارز نیز تا حدی افزایش یافت. البته ارز و طلا نیز تحت کنترل دولت قرار دارند، به‌ویژه بازار ارز که قیمت آن به‌طور کامل دست‌کاری می‌شود و نمی‌توان آن را شاخص واقعی وضعیت اقتصادی دانست.
شوک تعطیلی بازار و برتری بازارهای نقدشونده
کاووسی در ادامه گفت: در زمان تعطیلی بازار، هیچ‌کس نمی‌تواند سرمایه خود را برداشت کند یا سهمش را بفروشد. این مسئله باعث می‌شود بازارهای نقدشونده مانند طلا و ارز فرصت رشد بیشتری پیدا کنند. در چنین شرایطی، وظیفه دولت حمایت از بازار سرمایه است؛ اما به دلیل درگیری با مسائل متعدد ناشی از جنگ، تمرکز لازم بر حمایت از بورس وجود نداشت.
وی خاطرنشان کرد: پس از آنکه دولت کمی اوضاع را سامان داد، تصمیم به تزریق ۶ همت برای حمایت از بورس گرفت؛ اما این حمایت به‌صورت خرید قطره‌چکانی از سوی بازارگردان‌ها انجام شد. شرکت‌های بزرگ بورسی که باید به کمک بازار می‌آمدند، هرکدام به‌دنبال منافع شخصی خود بودند و حتی سرمایه‌هایشان را به خارج از کشور منتقل کردند.
حمایت قطره‌چکانی و ناکارآمدی ساختار اجرایی
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه «توان دولت بیش از این نیست»، اظهار داشت: همین ۶ همت حمایتی نیز با تأخیر و بروکراسی فراوان به بازار تزریق شد. برخی دستورات اجرایی نشدند و برخی دیگر بسیار خشک و بی‌انعطاف بودند. در عمل، این پول به کارگزاری بانک‌ها داده شد؛ در حالی که اولویت آن‌ها حفظ سهام خودشان بود، نه حمایت از کل بازار. بازار در شرایطی است که خطر همچنان بالای سر کشور قرار دارد. گفتارها و اظهارات جناح‌های تندرو در رسانه‌ها نیز فضا را متشنج‌تر کرده است. از همه مهم‌تر اینکه زمان اجرای مکانیزم ماشه (اسنپ‌بک) نزدیک است و اگر تا پایان مهلت در اواخر مرداد توافقی حاصل نشود، احتمال بازگشت تحریم‌ها بسیار بالاست.
تبعات تحریم‌های جدید و اختلال در صنایع بورسی
کاووسی هشدار داد: در روزهای اخیر، وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه نفت‌کش‌های ایرانی اعمال کرده و بیش از ۵۰ کشتی مرتبط با صادرات نفت ایران را هدف قرار داده است. این تحریم‌ها موجب اختلال در فروش نفت، بازگشت پول، واردات مواد اولیه و جابه‌جایی مالی شرکت‌های بورسی خواهد شد. تأثیر مستقیم این وضعیت را بازار سهام احساس خواهد کرد.
وی ادامه داد: در چنین شرایطی، طبیعی است که فعالان بورس تمایل به خروج سرمایه داشته باشند. آن‌ها ترجیح می‌دهند سرمایه نصف‌شده خود را به بازاری با ثبات نسبی منتقل کنند تا شاید بتوانند بخشی از زیان خود را جبران کنند. این رفتار کاملاً عقلانی است و نمی‌توان به آن‌ها خرده گرفت.
دیدگاه بلندمدت دیگر جواب نمی‌دهد؟
کاووسی در پاسخ به این پرسش که آیا همچنان می‌توان به دیدگاه بلندمدت در بازار بورس امید داشت، گفت: دیدگاه بلندمدت در شرایط جنگی کارایی ندارد. شاید در دهه‌های گذشته و دوران سازندگی، شاهد بازگشت ارزش سهام آسیب‌دیده از جنگ بوده‌ایم، اما امروز شرایط متفاوت است. مگر اینکه فردی صبوری بیش از ۱۰ سال داشته باشد و چشم‌انداز اقتصادی روشنی ببیند؛ که فعلاً چنین شرایطی فراهم نیست.
بازار سهام؛ خصوصی اما بی‌پناه
وی با تأکید بر اینکه بورس ذاتاً بازاری خصوصی است، بیان کرد: دولت نباید مستقیماً در بازار دخالت کند، اما باید سازوکارهایی برای حمایت از سهامداران خرد فراهم می‌کرد. اقداماتی مانند بیمه سهام، تضمین سود ۲۰ درصدی یا ابزارهای مشابه باید زودتر اجرایی می‌شد؛ نه حالا که بحران به اوج رسیده است.
کاووسی افزود: بازار سهام همواره با نوسان همراه است و تصور سودآوری همیشگی آن اشتباه است. حتی خوش‌بین‌ترین تحلیل‌گران نیز امروز معتقدند که اگر توافقی صورت نگیرد، وضعیت بورس از این هم بحرانی‌تر خواهد شد.
سرمایه‌گذاران باید چه کنند؟
در پایان گفتگو، کاووسی درباره بهترین محل برای سرمایه‌گذاری در شرایط فعلی گفت: نمی‌توان با صراحت مشخص کرد مردم سرمایه خود را به کدام بازار منتقل کنند؛ چراکه این مسئله با امنیت اقتصادی و حتی امنیت ملی کشور گره خورده است. با این حال، نگاهی به گذشته نشان می‌دهد که بازار طلا طی ۱۵ سال گذشته عملکرد قابل قبولی داشته و قیمت آن از حدود ۵۵۰ دلار به بالای ۳۰۰۰ دلار رسیده است. بازار طلا، بازاری فیزیکی است و سرمایه‌گذار دارایی‌اش را در اختیار دارد؛ همین موضوع نوعی احساس امنیت ایجاد می‌کند. البته مردم خودشان بهتر می‌دانند در این شرایط چه باید بکنند؛ کسی که سرمایه دارد، راهش را پیدا می‌کند.
سارا سمیع شمس
