این ماده آلی که از تجزیه مواد گیاهی و حیوانی به دست می‌آید، خاک را حاصلخیزتر و مواد مغذی را برای ریشه‌ها قابل‌جذب می‌کند و باعث رشد بهتر ریشه‌ها می‌شود. بااین‌حال، میزان تأثیرگذاری هیومیک اسید به زمان مصرف آن وابسته است. مثلاً مطالعات میدانی نشان داده‌اند که یک نوبت مصرف در آغاز هر فصل رشد اثر بهتری نسبت به چند نوبت مصرف پراکنده در زمان‌های رندوم دارد. همچنین تحقیقات دیگری هم نشان می‌دهند که هیومیک اسید وقتی بیشترین کارایی را دارد که دمای خاک ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد باشد و رطوبت خاک هم برای فعالیت میکروب‌ها کافی باشد. بنابراین، تعیین زمان مصرف هیومیک اسید نه‌تنها از به هدر رفتن کود جلوگیری می‌کند بلکه کیفیت نهایی محصول و سلامت خاک را بهبود می‌بخشد. در ادامه ارتباط زمان مصرف اسید هیومیک با کیفیت محصولات کشاورزی را از جهات مختلف بررسی می‌کنیم.
چرا زمان مصرف هیومیک اسید، کیفیت محصول را تضمین می‌کند؟
طبق اطلاعات موجود در مقاله جامعی که در frontiersin.org چاپ شده، هیومیک اسید در خاک عملکردهای متعددی دارد:
- ساختار و بافت خاک را بهبود می‌دهد
- ظرفیت نگهداری آب و جمعیت میکروبی را افزایش می‌دهد و با کلاته کردن عناصر، دسترسی گیاه به ریزمغذی‌ها را افزایش می‌دهد
- فلزات سنگین را رسوب می‌دهد و سطح هورمون‌های رشد مانند اکسین و سیتوکینین را افزایش می‌دهد. این هورمون‌ها مقاومت گیاه به تنش‌ها و بهره‌وری فتوسنتز را بهبود می‌بخشند
اما تمام این مزایا زمانی به دست می‌آیند که زمان مصرف هیومیک اسید درست انتخاب شود. طبق گفته bhumigrowthsolutions.com:
-
“Research shows that humic substances are most effective when soil microbes are active, typically when soil temperatures range between 15-30°C and moisture levels are optimal for root uptake.”
-
تحقیقات نشان می‌دهد که مواد هیومیکی زمانی بیشترین تأثیر را دارند که میکروب‌های خاک فعال باشند؛ یعنی معمولاً زمانی که دمای خاک بین ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد باشد و سطح رطوبت برای جذب ریشه بهینه باشد.
همچنین یافته‌های یک مطالعه میدانی نشان داد که یک نوبت مصرف در آغاز فصل رشد، نسبت به مصرف در چند نوبت، نتایج بهتری در افزایش عناصر قابل‌دسترس خاک و زیست‌توده گیاه دارد. انتخاب زمان مصرف هیومیک اسید در پایان فصل رشد گیاهان ممکن است باعث ایجاد لک‌های قهوه‌ای روی محصول شده و بر بازارپسندی میوه اثر منفی بگذارد. بنابراین انتخاب درست زمان مصرف می‌تواند ضمن کاهش ضایعات، کیفیت و طعم محصول را تضمین کند.
برنامه پیش‌برداشت: آماده‌سازی خاک برای باردهی حداکثری
در برنامه پیش‌برداشت، انتخاب زمان مصرف هیومیک اسید باید با تمرکز روی تقویت خاک و کاهش تنش‌های اولیه گیاه انجام شود. مثلا تحقیقات نشان می‌دهند که برای سبزیجاتی مثل گوجه‌فرنگی، باید ۷ تا ۱۰ روز قبل‌از نشاءکاری هیومیک اسید مایع را به خاک اضافه کنید تا ریشه‌زایی نشاء تقویت شده و شوک انتقال آن به خاک جدید کاهش یابد. در مرحله رویش (۱۵ تا ۳۰ روز پس‌از نشاء) هم مصرف مجدد این کود می‌تواند رشد شاخساره و تشکیل گل‌های میوه را تقویت کند.
اما مثلاً در محصولاتی مانند برنج، مصرف در مرحله آماده‌سازی زمین (قبل‌از شخم زدن)، در مرحله پنجه‌دهی (۲۵ تا ۳۰ روز پس‌از نشا) و در آغاز خوشه‌دهی توصیه می‌شود. برای گندم، مصرف قبل‌از کشت، در مرحله پنجه‌زنی (۳۰ تا ۳۵ روز پس‌از کاشت) و در مرحله پر شدن دانه پیشنهاد می‌شود. در پنبه یا سایر محصولات ردیفی، مصرف در مرحله تشکیل غوزه و رشد کاسبرگ‌ها به‌دلیل افزایش نیاز غذایی گیاه مفید است.
این انتخاب زمان مصرف کود هیومیک اسید که برای سایر محصولات کشاوری هم تقریباً به همین شکل است، باعث می‌شود که مواد آلی در دوره‌های اوج نیاز گیاه در دسترس قرار گیرند و انتقال عناصر غذایی به بافت‌های مولد میوه به حداکثر برسد.
هیومیک اسید مایع؛ بهترین انتخاب برای مدیریت زمان و جذب سریع
هیومیک اسید به‌شکل مایع به سرعت در خاک نفوذ می‌کند و از طریق سیستم آبیاری قطره‌ای یا محلول‌پاشی به‌راحتی قابل‌استفاده است.
- وب‌سایت‌های معتبر تولیدکنندگان خارجیِ هیومیک اسید مایع، مصرف خاکی این ماده را برای سبزیجات، محصولات ردیفی (محصولاتی مثل ذرت، سویا، پنبه و… که ردیف به ردیف کاشته می‌شوند) و گیاهان زراعی بین ۵ تا ۱۰۰ لیتر در هکتار توصیه می‌کند.
- همچنین برای تاکستان‌ها و باغ‌ها این مقدار باید در عمق ۵ تا ۸ سانتی‌متری در خط آبیاری قطره‌ای تزریق شود و می‌توان مصرف آن را تا چند بار در طول فصل رشد تکرار کرد.
- در زمان آبیاری از طریق سیستم قطره‌ای، مقدار ۵ تا ۱۰۰ لیتر در هکتار در هر نوبت آبیاری توصیه شده و پس‌از تزریق باید حداقل دو ساعت آبیاری ادامه یابد.
- برای محلول‌پاشی برگی، مصرف ۲ تا ۲۸ لیتر در هر هکتار با رقیق‌سازی ۱۰ برابر پیشنهاد می‌شود.
در جدول زیر، براساس منابع فوق و تجربه کشاورزان، مقادیر و زمان مصرف هیومیک اسید مایع در محصولات مختلف آورده شده است. مقادیر به صورت بازه ارائه شده‌اند و باید متناسب با نوع خاک، میزان مواد آلی و وضعیت گیاه تنظیم شوند:
|
نوع محصول / مرحله رشد |
زمان مصرف (اوج نیاز) |
نحوه مصرف |
مقدار توصیه شده |
|
سبزیجات (گوجه، بادمجان، فلفل و …) |
آماده‌سازی خاک (۷–۱۰ روز قبل‌از نشاء)؛ رشد رویشی (۱۵–۳۰ روز پس‌از نشاء) |
آبیاری قطره‌ای یا مخلوط با آب آبیاری |
۲–۳ کیلوگرم پودر یا ۰٫5–4 گالن هیومیک اسید مایع در هر آکر |
|
محصولات ردیفی (گندم، جو، پنبه) |
قبل‌از کاشت؛ پنجه‌زنی/پنجه‌دهی؛ پر شدن دانه یا تشکیل غوزه |
آبیاری یا محلول‌پاشی |
۰٫5–10 گالن مایع در هر آکر (ترجیحاً 2–4 گالن برای گندم و جو) |
|
باغات میوه و تاکستان‌ها |
اوایل بهار (شروع رشد)؛ قبل‌از گل‌دهی و تشکیل میوه؛ پس‌از برداشت برای احیای ریشه |
تزریق در خط قطره‌ای یا چالکود، محلول‌پاشی |
۳–۵ کیلوگرم پودر یا 0.5–10 گالن مایع در هر آکر؛ برای انگور ۲–۳ لیتر در هر آکر در مرحله پیش‌گل‌دهی، اسپری برگی با غلظت ۰٫۵ ٪ در زمان تشکیل میوه و کاربرد مجدد در مرحله تغییر رنگ میوه |
|
محصولات گرمسیری |
مرحله نهالستان (محلول‌پاشی هفتگی)، هنگام انتقال نشا؛ رشد رویشی، شروع گل‌دهی و دوره میوه‌دهی |
محلول‌پاشی برگی و آبیاری |
۰٫۳ ٪ محلول‌پاشی هفتگی در نهالستان؛ ۳–۵ کیلوگرم در هر آکر هنگام انتقال؛ ۲–۳ کیلوگرم در هر آکر ماهانه در دوره رشد و ۳۰–۴۵ روز یک بار در دوره میوه‌دهی |
|
کاربرد برگی عمومی |
هنگام تنش یا کمبود سریع عناصر، در صبح زود یا عصر |
اسپری برگی با رقت ۱:۱۰ (حداکثر ۱ ٪) |
۱ کوارت تا ۳ گالن مایع در هر آکر، هر ۱۵–۲۰ روز در مراحل فعال رشد |
نکات مهم:
- ۱ گالن آمریکا = ۳٫۷۸۵ لیتر؛ ۱ آکر = ۰٫۴۰۴۷ هکتار؛ ۱ کوارت = ۰٫۹۴۶ لیتر
- حداقل چند هفته قبل‌از برداشت از مصرف برگی هیومیک اسید خودداری کنید.
- بهتر است از ترکیب هیومیک اسید با کودهای حاوی کلسیم خودداری کنید.
مصرف پس‌از برداشت؛ احیای ریشه و تضمین باردهی سال آینده
پس‌از برداشت محصول، خاک و ریشه‌ها تحت تنش شدید قرار می‌گیرند و نیاز به بازسازی دارند. اختصاص زمان مصرف هیومیک اسید در این دوره نه‌تنها مواد آلی مصرف‌شده را جایگزین می‌کند، بلکه به ریشه‌ها کمک می‌کند مواد ذخیره برای فصل بعدی را هم جمع‌آوری کنند.
برای مثال در تاکستان‌ها، انتخاب زمان مصرف هیومیک اسید در مرحله پس‌از برداشت باعث می‌شود که ذخایر انرژی ریشه‌ها زیاد شود و درختان در برابر سرمای زمستان مقاوم شوند. در باغات میوه و پسته نیز کاربرد پس‌از برداشت اسید هیومیک می‌تواند نفوذپذیری خاک و فعالیت میکروبی آن را بهبود ببخشد، بنابراین گیاه با نیروی بیشتری وارد فصل جدید رشد می‌شود.
- به‌طور معمول، مقدار مصرف پس‌از برداشت مشابه مقدار مصرف در بهار است (۳–۵ کیلوگرم پودر یا ۲–۵ گالن مایع در هر آکر).
- مصرف این ماده پس‌از برداشت نباید خیلی دیر انجام شود تا قبل‌از ورود به خواب زمستانی، فرصت کافی برای جذب و انتقال مواد در گیاهان فراهم شود.
- بهتر است زمان مصرف هیومیک اسید قبل‌از بارندگی یا آبیاری سنگین انتخاب شود تا مواد به لایه‌های عمقی‌تر خاک برسند.
آیا ترکیب هیومیک اسید با اسید آمینه هوشمندانه است؟
ترکیب هیومیک اسید با اسیدهای آمینه به‌عنوان روشی برای افزایش کارایی کود مطرح شده است. مطالعات نشان می‌دهند که هیومیک اسید حاوی گروه‌های اسید آمینه طبیعی است و ترکیب آن با اسیدهای آمینه اضافی می‌تواند سنتز پروتئین و بازسازی بافت‌ها را بهبود بخشد. در پژوهش‌هایی که بر روی لوبیا، گندم و گوجه فرنگی انجام شده، محلول‌پاشی ترکیبی هیومیک اسید و اسیدهای آمینه باعث افزایش ارتفاع گیاه، تعداد شاخه و برگ، وزن دانه‌ها، محتوای پروتئین و کربوهیدرات و همچنین کاهش بیماری‌های قارچی شده است.
به‌علاوه، در مطالعه‌ای بر روی کاهو، کاربرد ترکیبی این دو کود بهبود کیفیت و شکل برگ را در پی داشته است. مقاله‌ای که در وب‌سایت آبادیس درباره ترکیب هیومیک اسید با اسید آمینه بحث کرده هم می‌گوید: «این ترکیب برای کودآبیاری و محلول‌پاشی مناسب است و می‌تواند باعث افزایش راندمان مصرف ریزمغذی‌ها شود.»
اشتباهات رایج در زمان‌بندی مصرف که کیفیت محصول را نابود می‌کند
اشتباهات متداول در انتخاب زمان مصرف هیومیک اسید می‌تواند به‌راحتی کیفیت و عملکرد محصول را کاهش دهد. استفاده از این ماده در هوای سرد یا خاک خشک بی‌فایده است؛ زیرا جذب مواد در چنین شرایطی مختل می‌شود. مصرف دیرهنگام نزدیک به برداشت ممکن است لکه‌های قهوه‌ای روی میوه ایجاد کند و ارزش بازارپسندی محصول را پایین بیاورد. همچنین، مصرف بیش‌ازحد هیومیک اسید نه‌تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند منافذ ریشه را مسدود کند و جذب آب و مواد غذایی را کاهش دهد.
دریافت تقویم مصرف اختصاصی از آبادیس
در انتخاب زمان مصرف هیومیک اسید، اول از همه باید بدانید که به‌دلیل تنوع محصولات، اقلیم‌ها و تفاوت منابع آبی، هیچ برنامه واحدی برای همه مزارع وجود ندارد. اما شرکت آبادیس به‌عنوان تولیدکننده کودهای آلی و مشاور کشاورزی، براساس نوع محصول، نوع خاک، دمای منطقه و نیازهای زارع، تقویم مصرف اختصاصی هیومیک اسید را برای هر مزرعه‌ای تنظیم می‌کند.
این برنامه می‌تواند شامل زمان‌های دقیق مصرف، مقدار و نحوه استفاده، ترکیبات پیشنهادی و راهنمایی برای پیشگیری از خطا باشد. برای دریافت این تقویم، کشاورزان می‌توانند با کارشناسان آبادیس تماس بگیرند یا از طریق وب‌سایت abadistech.com فرم مشاوره را تکمیل کنند. با این کار می‌توانید از فواید هیومیک اسید به‌طور کامل بهره‌مند شوید و از مصرف بی‌رویه یا زمان‌بندی غلط در مصرف آن جلوگیری کنید.
سوالات متداول
-
نزدیک برداشت محصول، مصرف هیومیک اسید مجاز است؟
بهتر است از مصرف برگی هیومیک اسید در هفته‌های پایانی قبل‌از برداشت خودداری شود؛ زیرا ممکن است لکه قهوه‌ای روی محصول ایجاد کند. در صورت نیاز به مصرف، حتماً فاصله امن تا برداشت (حداقل چند هفته) رعایت شود و از آبیاری پس‌از اسپری برای شست‌وشوی بقایا استفاده کنید.
-
آیا هیومیک اسید بر طعم و رنگ میوه اثر می‌گذارد؟
هیومیک اسید به‌طور مستقیم بر طعم و رنگ میوه اثر منفی ندارد، بلکه با بهبود تغذیه و افزایش مواد آلی، می‌تواند کیفیت و ارزش تغذیه‌ای میوه را بهبود دهد. مصرف به‌موقع باعث افزایش قندها و مواد خشک میوه می‌شود؛ اما مصرف دیرهنگام ممکن است ظاهر میوه را کمی تیره کند.
-
بهترین روش مصرف (آبیاری یا محلول‌پاشی) در زمان‌های مختلف چیست؟
برای آماده‌سازی خاک و مراحل اولیه رشد، آبیاری قطره‌ای یا تزریق به خاک بهترین روش است؛ زیرا مواد آلی را به ناحیه ریشه منتقل می‌کند. در دوره‌های تنش یا برای رفع کمبود سریع عناصر، محلول‌پاشی برگی با رقت ۱:۱۰ (حداکثر ۱ ٪) مناسب است. در مراحل حساس مانند گل‌دهی و تشکیل میوه، استفاده ترکیبی از هر دو روش می‌تواند کارایی را بالا ببرد.
من سال قبل هیومیک اسید رو در مرحله گل‌دهی گوجه مصرف کردم، ولی تأثیر زیادی ندیدم. ممکنه زمانش اشتباه بوده باشه؟
بله، زمان مصرف نقش مهمی داره. در گوجه‌فرنگی بهترین زمان مصرف، ۷ تا ۱۰ روز قبل از نشاکاری و دوباره در مرحله رشد رویشی هست. مصرف در زمان گل‌دهی معمولاً دیر محسوب میشه و بخش زیادی از مواد آلی جذب نمی‌شن، به همین خاطر تأثیر کمتر دیده میشه.